Beeld & Geluid lanceert de OnderwijsApp

Helen Meijer (62)
Doelgroepeigenaar Onderwijs en Educatie
Werkt bij Beeld & Geluid sinds: 2022

In 2023 was ik het meest trots op: ,,Dat ik zulke fantastische mensen in mijn team heb. In een jaarverslag is het gebruikelijk om vooral de resultaten te noemen, de middelen, de geslaagde projecten. Maar we mogen niet vergeten dat die geslaagde projecten alleen lukken door de bevlogen mensen die ze iedere dag weer bedenken en uitvoeren. Daar ben ik supertrots op.”

Helen, kun je eerst vertellen wat de doelgroep Onderwijs en Educatie precies doet?

,,Wij zijn er om het media-erfgoed tot leven te brengen in de wereld van onderwijs. Daarbij richten we ons op primair en voortgezet onderwijs, het mbo en hbo. Daarnaast zijn de thema’s mediawijsheid en nieuwswijsheid een belangrijk speerpunt voor ons. In deze tijden van desinformatie willen wij dé plek zijn waar je leert welke plek media in de democratie hebben.”

Wat was 2023 voor jaar voor jou en jouw doelgroep?

,,Een feestelijk jaar. 2023 was het eerste volledige jaar zonder corona en mét ons vernieuwde museum, waar we meteen 22.000 scholieren en studenten over de vloer kregen. Daar hebben we met z’n allen erg naar uit gekeken.”

Wat was afgelopen jaar een hoogtepunt?

,,Het was natuurlijk een hoogtepunt dat er dit jaar drie ministers op bezoek zijn geweest: onderwijsministers Dennis Wiersma en Robbert Dijkgraaf en Benjamin Dalle, de Vlaamse minister van jeugd en media. Die laatste kwam hier op werkbezoek omdat België ook meer aan de slag wil met educatie op het gebied van nieuwswijsheid en de minister benieuwd was naar onze aanpak. Dat past mooi bij ons lange termijndoel voor 2027, dat we de meest populaire en moderne media-educatie ter wereld willen aanbieden.”

En wat was de reden van het bezoek van de andere twee ministers?

,,Dennis Wiersma bezocht het nieuwe museum om met ons onderwijsteam in gesprek te gaan over het belang van nieuwswijsheid voor de democratie. Robbert Dijkgraaf was hier op 5 oktober, de Dag van de Leraar, om de prijs uit te reiken voor het Nationale Onderwijstalent 2023. Sowieso is het mooi dat we dat evenement konden hosten om zo leraren extra in het zonnetje te zetten. Maar het is wat mij betreft extra bijzonder omdat het binnen het ministerie van OCW bij Beeld & Geluid vaak gaat over de C van Cultuur en alle drie de ministers bezochten ons vanwege de O van Onderwijs. Dat was een primeur voor Beeld & Geluid.”

In 2022 hebben jullie een nieuwe marketingstrategie opgesteld. Hoe is het in 2023 gegaan met de implementatie daarvan?

,,Daar hebben we inderdaad een paar mooie concrete stappen in kunnen nemen. We hebben een accountmanager en marketeer aangenomen en zijn nu veel meer online aanwezig dan hiervoor. Ook zijn we gestart met een aantal succesvolle online campagnes, bijvoorbeeld de docentencommunity met meer dan duizend inschrijvingen. In die community werken we samen met docenten aan het selecteren van mediafragmenten die passen bij het curriculum.”

Jullie hebben ook gewerkt aan de portal beeldengeluid opschool.nl. Hoe is dat verlopen?

,,Beeldengeluidopschool.nl is een site waar docenten gratis toegang hebben tot wel 175.000 gratis programmatitels die ze in hun lessen kunnen gebruiken. Wij dachten dat docenten die enorme hoeveelheid fijn vonden, maar uit gesprekken in het kader van de nieuwe marketingstrategie bleek dat ze het soms een té vrije zoektocht vonden. Ze verdwaalden er een beetje in.”

Hoe hebben jullie dat daarna opgepakt?

,,We hebben nu een nieuwe dienst opgezet. Daarbij leveren we docenten per mail fragmenten op maat aan naar aanleiding van een actualiteit: de verkiezingen, Paarse Vrijdag of Keti Koti bijvoorbeeld. Die mediafragmenten kunnen ze makkelijk aan hun digitaal lesmateriaal toevoegen. Dat bleek echt een lacune te zijn in het aanbod. Van de docenten krijgen we er veel positieve feedback op.”

In het Jaarplan stond dat het in 2023 jullie ambitie was om 20.000 leerlingen te ontvangen in het museum. Is dat aantal gehaald?

,,Ja, we zijn op ruim 22.000 uitgekomen. Dat is een mooi aantal! In de beginmaanden is het redelijk rustig geweest, omdat we later zijn geopend met het Mediamuseum dan aanvankelijk gepland - in februari 2023 in plaats van oktober 2022, en pas in maart zijn we gestart met het onderwijsaanbod. Maar door onze marketing- en sales-inspanningen ontvingen we in het laatste kwartaal maar liefst 8.193 leerlingen. Dus ik ben zeker tevreden over de aantallen.”

Wat was wat betreft het museum voor jou een hoogtepunt?

,,Dan wil ik graag een groot project noemen waar mijn afdeling hard aan heeft gewerkt: het lanceren van de OnderwijsApp voor in het museum. In die app draait het om avatar Glitch, die de weg kwijt is in de media. De leerlingen moeten helpen Glitch de weg weer terug te vinden met opdrachten en vragen. Dat was een enorme en ook complexe opdracht, waar we financiële steun van hebben gekregen van het VSB Fonds, Zabawas en Fonds21.”

Is de app een succes geworden?

,,Ik loop regelmatig een rondje door het museum en zag een keer twee meiden bezig met de app, samen op één tablet. De één vulde iets in en gaf daarna de tablet door aan haar klasgenootje. Ik complimenteerde ze: wat zijn jullie goed aan het samenwerken zeg. Toen antwoordde dat meisje: oh, dat doen we alleen omdat Glitch dat zegt. Ha, het was voor hen dus een écht figuurtje geworden waar ze naar luisterden en waarmee het dus ook educatieve invloed heeft. Dat is precies waar wij op hadden ingezet. De app krijgt dan ook een hoge waardering van de leerlingen: gemiddeld een 8.”

Nieuwswijsheid is voor jullie doelgroep ook een belangrijk thema. Wat hebben jullie op dat vlak bereikt afgelopen jaar?

,,Ik denk dat we ons als Beeld & Geluid dit jaar nog meer hebben kunnen profileren als dé partner in nieuwswijsheid-educatie voor het onderwijs. Of je nu als docent online lesmateriaal zoekt, met de klas een tour wil maken door ons Mediamuseum of een workshop wil volgen over fake news – dan moet je bij ons zijn. Met de opening van het museum en het bezoek van de ministers is die premisse denk ik nog meer verstevigd.

We zijn ook de kernpartner en penvoerder van het Netwerk Mediawijsheid en hebben dit jaar die samenwerking geïntensiveerd, door bijvoorbeeld mee te schrijven aan hun nieuwe meerjarenplan. Die activiteiten passen dan weer mooi in ons eigen meerjarenplan, waar in de vierde cirkel staat beschreven dat het onze taak is om nieuwswijsheid te bevorderen.” 

Nog een laatste hoogtepunt tot slot?

,,Wat ik dan nog graag zou benoemen is een persoonlijke motivatie voor dit werk. Ik merk namelijk dat in dit tijdsgewricht goede nieuwswijsheidlessen meer dan ooit van belang zijn. Er zijn steeds meer mensen die het verschil tussen meningen en feiten niet weten. Nieuws leidt steeds meer tot polarisatie: op straat en in de klas. Er zijn daarom echt mensen nodig die de rol van media in een democratie uitleggen. Daarom zijn wij er; een neutrale, informatieve en vrolijke plek waar je jezelf op een toegankelijke manier kunt scholen op dit gebied. Het is nog nooit zo noodzakelijk geweest als nu.”

Sarah Jane Earle (40)
Vestigingsdirecteur van Beeld & Geluid Den Haag
Werkt bij Beeld & Geluid sinds: 2014

In 2023 was ik het meest trots op: ,,Mijn team. We hebben een periode achter de rug waarin we verschillende toekomstscenario’s hebben onderzocht en het onzeker was wat er zou gebeuren met onze locatie. Ondanks dat heeft het team – dat klein en hecht is – een enorme slagkracht en weerbaarheid laten zien. Daar mag een hoop waardering voor worden uitgesproken.”

Wat is 2023 voor een jaar geweest voor jullie?

,,Intern een bewogen jaar, en aan de andere kant was het óók een mooi jaar met succesvolle programmering en educatie, een hoop zakelijk verkeer, een goede omzet en een operationeel goed lopende organisatie.”

Wat was voor jou een hoogtepunt in 2023?

,,Qua programmering hebben we een paar mooie dagen in huis gehad. Zoals de programmareeks Haags Verhaal, waarbij sprekers uit Den Haag iets vertellen aan de hand van een actualiteit. Ook werd in september bij ons de European Cartoon Award uitgereikt op de Dag van de Cartoon waar honderd personen op af kwamen; best flink voor zo’n niche-onderwerp. Vier van die cartoons zijn later geveild tijdens Serious Request van 3FM.”

Wat hebben jullie qua tentoonstellingen kunnen opzetten?

,,We hebben een succesvolle tijdelijke expositie gehad genaamd: Feiten, feiten, feiten, waarin geïnterviewden nu eens vertellen wat zij van journalisten vinden. Wat doen journalisten goed en wat kan er beter? Dat was in samenwerking met Villamedia. Daarnaast waren er andere wisseltentoonstellingen, bijvoorbeeld Who run the world? over fotografie van vrouwen in de topsport.”

Ook in de zakelijke verhuur zijn jullie erg actief. Wat waren daar memorabele momenten?

,,In mei mochten wij het jaarlijks symposium hosten van de EFJ, de Europese Vereniging voor Journalisten: een meerdaags evenement met zo’n tweehonderd journalisten. Dat het bij ons was, kwam door onze lange samenwerking met de NVJ, de Nederlandse beroepsvereniging – die ons vervolgens bij de EFJ heeft aangedragen als locatie. Zo zie je dat het uitbouwen van bestaande contacten kan resulteren in mooie nieuwe samenwerkingen.”

Jullie hadden voor 2023 het target voor zakelijke bezoekers op 20.000 gezet. Is dat gehaald?

,,Jazeker, het zijn er bijna 22.000 geworden. We hebben natuurlijk een karakteristiek pand midden in de Haagse binnenstad met veel mogelijkheden. We horen van veel klanten dat ze vooral de hospitality hier erg waarderen. We maken bij bijeenkomsten ook altijd een link met ons museum. Bijvoorbeeld door een rondleiding te verzorgen, sprekers aan te dragen of mensen een familieticket te geven zodat ze nog eens met hun gezin terug kunnen komen.”

Het target voor jullie totale omzet stond op € 1,75 miljoen. Is dat ook gelukt?

,,Nee helaas niet, we zijn uitgekomen op bijna € 1,5 miljoen. Dat zagen we in de loop van het jaar al aankomen, daarom hebben we halverwege het jaar het target naar beneden bijgesteld. In onze branche horen we veelal dezelfde ervaringen: 2022 was het jaar waarin mensen blij waren weer op pad te kunnen en veel bedrijven nog ‘potjes’ over hadden na de coronatijd die op moesten. Ten opzichte van 2022 viel dit jaar dus wat tegen, toch ben ik niet ontevreden. Gezien de omstandigheden hebben wij het relatief goed gedaan.”

Jullie zetten je erg in voor nieuwswijsheid. Wat hebben jullie op dat vlak bereikt in 2023?

,,Sowieso is nieuwswijsheid de leidraad in bijna al onze activiteiten en tentoonstellingen. Nieuw is dat we dit jaar Stichting Nieuwsfoto hebben opgezet, in samenwerking met ANP en ANP Foto[4] . Daarmee willen we structureel aandacht vragen voor het belang van goede nieuwsfotografie, onder meer met de Nieuwsfoto van het jaar-verkiezing. Ook leveren we wekelijks input voor de site Isdatechtzo.nl, een website voor een brede doelgroep over het herkennen van fake news.”

Met jullie activiteiten in Den Haag dragen jullie vooral bij aan de vierde cirkel van het meerjarenplan: het versterken van het media-ecosysteem. Wat is dat nou precies, het media-ecosysteem?

,,Met het ecosysteem bedoelen we het hele samenspel van mediamakers, media-aanbieders en mediaconsumenten. Wie doet wat, waarom en wanneer? In Den Haag leggen we enerzijds aan het publiek uit wat dat ecosysteem is. Want hoe meer mensen zich daarvan bewust zijn, hoe meer je een sterke en open democratie stimuleert. Anderzijds zijn wij er voor de journalistieke beroepsgroep, met programmering en activiteiten. Dat hebben we al die jaren met veel plezier en passie vanuit Den Haag gedaan en ik hoop dat het hierna in Hilversum of elders een mooi vervolg zal krijgen.”

Want jullie vestiging gaat helaas sluiten. Waarom is dat besluit genomen?

,,Dat is, zoals dat gaat, een samenloop van omstandigheden geweest. Dit museum bestaat al heel lang, sinds 1929. Het heette toen het Nederlands Postmuseum en was onderdeel van de PTT. In 1998 is het museum verzelfstandigd en in 2019 is het bestuurlijk opgegaan in Beeld & Geluid, omdat onze collecties mooi in elkaar passen. In 2022 was de officiële fusie. Al die tijd is financiering een lastig punt geweest. Na de verzelfstandiging in 1998 bleek het museum niet in aanmerking te komen voor subsidie, dus moest alle financiering uit eigen gelden komen.”

Lukte het om die eigen gelden aan te boren?

,,Dat hebben we uiteraard heel hard geprobeerd en dat lukte ook best aardig, maar corona bleek een genadeklap die we nooit meer helemaal te boven zijn gekomen. Ons vernieuwde museum ging net open tussen twee lockdowns in, de energiekosten waren torenhoog en ook hadden we hoge kosten voor onvoorzien onderhoud aan het pand. Tel daarbij op de huidige nieuwe vergunning waarmee we minder zakelijke bijeenkomsten mogen organiseren. Daardoor hebben we eind 2023 de pijnlijke, maar realistische beslissing genomen om gebruik te maken van de break-optie in ons huurcontract en te stoppen op deze locatie. In juli 2024 sluiten we officieel.”

Gaan jullie wel op een andere locatie verder?

,,Dat zijn we nu volop aan het onderzoeken, want dat zou wel onze wens zijn. We zijn in gesprek om elders in het land een ruimte te exploiteren voor museale presentaties over nieuwswijsheid, pers en journalistiek – onze hoofdthema’s. Ook willen we onze educatie-activiteiten en programmering graag in Den Haag blijven aanbieden op een fysieke locatie met en bij partners, waar bijvoorbeeld scholen naartoe kunnen komen. We hopen in de loop van 2024 daar concrete stappen in te maken.”

Elke Smelt (39)
Doelgroepeigenaar: Particulieren
Werkt bij Beeld en Geluid sinds: 2018

In 2023 was ik het meest trots op: ,,Uiteraard de opening van ons nieuwe Mediamuseum! Daarnaast wil ik graag het Droomdiner noemen, dat we in juli organiseerden in het kader van de Dutch Media Week. We hadden interessante partners uitgenodigd - o.a. Talpa, de gemeente Hilversum, NPO, Media.Monks - om mee te denken hoe we de Dutch Media Week naar een hoger plan kunnen tillen. Er was zoveel enthousiasme, daadkracht en goede ideeën! Ik weet zeker dat dit gaat leiden tot iets heel moois in de toekomst.”

Wat was 2023 voor jaar voor de Particulieren-doelgroep?

,,Een bewogen en spannend jaar, kan ik wel zeggen. We gingen in februari open met ons Mediamuseum. Het moment waar we jaren naar toe hebben gewerkt. Het goede nieuws is dat het museum over het algemeen goed wordt ontvangen, maar er zijn ook nog wat zaken waar we mee aan de slag moeten en willen.”

Wat zijn allereerst de zaken die goed worden ontvangen?

,,We zien dat het museum de jonge doelgroep – tussen de 8 en 29 jaar oud – goed weet te bereiken, net als de ouders of grootouders die zij meenemen. Die waarderen het museum echt bijzonder goed. Daar zijn we trots op, want veel musea hebben juist moeite om deze jonge doelgroep te bereiken én ze vervolgens ook nog tevreden de deur uit te laten gaan.”

Hoe wordt er inhoudelijk op het museum gereageerd?

,,Uit ons doorlopende onderzoek blijkt dat onze bezoekers de onderwerpen die we in de verschillende zones behandelen relevant vinden en de interactieve opzet informatief en leerzaam. De mix van digitale spellen en filmpjes zorgt ervoor dat jong en oud ervaren wat de rol van media is in ons dagelijks leven. Ook belangrijk: we ontvangen ontzettend veel complimenten voor het vriendelijke en behulpzame personeel. Kortom; genoeg moois om trots op te zijn!”

En waar willen jullie nog mee aan de slag?

,,Een aantal praktische zaken. Nu moet je als bezoeker voordat je naar binnen gaat een bezoekersprofiel aanmaken en een app downloaden; daar ben je best even mee bezig. We kijken nu of we daar een snellere, eenvoudige variant van kunnen maken. Een ander punt is dat blijkt dat met name de oudere doelgroep de nostalgie in het Mediamuseum mist. In het huidige museum is de nostalgie niet helemaal weg: er zit veel historische content in de exhibits en in de muren van het museum vind je overal historische items. Maar het is inderdaad wat minder een duik in het verleden dan de oude 'Experience'. Daar gaan we dus mee aan de slag.”

Wat doen jullie met die kritiek?

,,Naar die kritiek luisteren we aandachtig! Sterker nog, dat vind ik binnen mijn doelgroep één van de leukste en belangrijkste dingen: dat we de bezoeker centraal zetten en telkens kijken hoe we het beter kunnen doen. Zo hebben we nu bijvoorbeeld een nieuwe speurtocht voor jonge kinderen in ons aanbod, zodat gezinnen met kinderen jonger dan 8 jaar meer van hun bezoek kunnen genieten."

In het Jaarplan mikten jullie op 300.000 bezoekers in 2023, waarvan 180.000 museumbezoekers. Is dat gelukt?

,,Het zijn er 230.000 geworden, waarvan 140.000 museumbezoekers. Achteraf gezien hebben we ons met die 300.000 wat te rijk gerekend. We dachten dat mensen massaal weer op pad zouden gaan na corona, maar je ziet in de hele museumwereld dat het wat tegenvalt en dat de vrije tijd druk bevochten is[1] [2] . Daarnaast kost het tijd om vaste bezoekers terug te winnen en nieuwe bezoekers binnen te halen met een compleet nieuw inhoudelijk museumverhaal. Daar zetten we ook het komend jaar nog flink onze tanden in."

Beeld & Geluid ontvangt de 100.000ste bezoeker

Waar is de doelgroep Particulieren naast het nieuwe Mediamuseum verder actief mee geweest in 2023?

,,Onze grootste taak is het organiseren van activiteiten en evenementen gericht op het grote publiek. Een jaarlijks hoogtepunt is het Top 2000 Café, een co-productie met de NTR en NPO Radio 2. Na al die jaren loopt de organisatie ervan op rolletjes. Het blijft toch mooi om 25.000 bezoekers, van Maastricht tot Groningen, hier een topdag te kunnen bezorgen. Verder was een bijzonder evenement met een tragische aanleiding het hosten van de Giro 555-actie voor de slachtoffers van de aardbeving in Syrië en Turkije.”

Hoe hebben jullie die Giro 555-actiedag beleefd?

,,Dat was natuurlijk best even schakelen. We waren nog maar één dag open met ons nieuwe Mediamuseum toen dit voorbij kwam – de volgende dag zou het al plaatsvinden. We hebben met z’n allen de knop omgezet en binnen no time deze onwijs grote productie opgezet. En het is gelukt! Op zo’n moment ben ik echt trots om bij Beeld & Geluid te werken.”

Nog iets anders: in het Jaarplan schreven jullie in 2023 af te willen van ‘wegwerp-programmering’. Wat bedoel je daar precies mee?

,,Daarmee bedoel ik dat we willen inzetten op sterke concepten die lang mee gaan, in plaats van onze energie te steken in telkens weer een totaal nieuwe programmering voor eenmalig gebruik. Een goed voorbeeld van zo’n nieuw, sterk concept is het My First Smartphone Festival, een groot evenement in samenwerking met de Vodafone Foundation en de VandenEnde Foundation, gericht op kinderen die net hun eerste smartphone krijgen en hun ouders. In maart 2024 zal de eerste editie plaatsvinden. Het is fijn dat we met zulke mooie, grote partners hierin kunnen samenwerken. We weten al heel lang dat [3] externe partnering noodzakelijk is voor een gezonde toekomst; het is nu tijd om dat ook in praktijk te brengen.”

Met de opening van het museum hebben jullie ook een nieuwe marketingstrategie geïmplementeerd. Hoe is dat gegaan?

,,We hebben een multichannel-aanpak gekozen waarbij we specifieke doelgroepen ieder met content op maat hebben weten te bereiken. Dat was een vernieuwende en succesvolle aanpak. Waar we van hebben geleerd is dat onze oorspronkelijke pay-off in de campagne – Ontdek wie jij bent in media – wat te abstract bleek voor het grote publiek. Dus in de zomer zijn we daarop ingesprongen en hebben we een nieuwe campagne gelanceerd, waarin we de bezoeker veel concreter aanspreken. Dat werkt beter.” 

Tot slot: vanuit Particulieren zijn jullie vooral bezig met het ‘vieren van media’, de derde cirkel uit het Meerjarenplan. Is dat dit jaar goed gelukt?

,,Absoluut. Kijk, ons leven in media kun je natuurlijk vrij serieus oppakken, door vooral te waarschuwen voor de gevaren en te wijzen op de zorgen. Die zorgen moet je ook zeker serieus nemen, maar wat mij betreft mag het óók belangrijk zijn dat je een hoop lol en plezier kunt beleven aan ons leven in media. Het is toch gewoon heel erg leuk dat we in drie klikken de hele wereld kunnen bereiken met een apparaatje dat in onze broekzak past? Dat is toch een fantastische uitvinding? De opening van ons Mediamuseum is wel hét project van 2023 geweest om mensen uit te nodigen dat plezier hier, in een vrolijk, uitnodigend huis van de media, met elkaar te ervaren."

Zone 'Delen'

Masterclass BENEDMO. Foto Misael Ermesilia

Johan Oomen (46)
Doelgroepeigenaar: Onderzoek & Erfgoed 
Werkt bij Beeld en Geluid sinds: 2001

In 2023 was ik het meest trots op: ,,Onze unieke positie als Beeld & Geluid. Met de doelgroep Onderzoek & Erfgoed brengen wij erfgoedprofessionals, onderzoekers én onderzoeksjournalisten bij elkaar. Dat doet niemand in Nederland. Ik ben er trots op dat wij die verbindende factor zijn zodat deze partijen elkaar kunnen ontmoeten en mooie samenwerkingen aan kunnen gaan.”

Kun je allereerst uitleggen waar de doelgroep Onderzoek & Erfgoed zich mee bezig houdt?

,,In het kort kun je zeggen dat we als doelgroep drie kerntaken hebben. Eén is het zelf onderzoek doen; zo hebben we een aantal PhD’s in huis en zijn twee bijzonder hoogleraren aan Beeld & Geluid verbonden. Ook geven we een aantal wetenschappelijke tijdschriften uit en stellen we een onderzoeksagenda op. Een tweede taak is om voor die onderzoekers de voorzieningen en tools te creëren om hun onderzoek goed te kunnen doen, met de CLARIAH Media Suite als ons bekendste vlaggenschip. Tot slot is kennisdeling onze derde kerntaak. Dat gaat over het verzorgen van trainingen, masterclasses en het organiseren van symposia – belangrijk voor onze rol in het onderzoeksnetwerk.”

Wat waren voor jou de hoogtepunten van het afgelopen jaar?

,,Ik moet eerlijk zeggen dat ik dat een lastige vraag vind. We werken bij Onderzoek & Erfgoed met zeven thematische clusters, uiteenlopend van het ontwikkelen van datadiensten tot de duurzame beschikbaarstelling van born digital erfgoed, en van digitale geesteswetenschappen tot het betrekken van communities voor het contextualiseren van collecties. Dat is een mooi portfolio met initiatieven die ik het liefst allemaal zou benoemen, omdat ze onderdeel zijn van een groter ecosysteem – alles grijpt in elkaar. Maar ik zal mijn best doen enkele projecten er uit te lichten. Een eerste is een grote subsidie van € 15,2 miljoen die we in februari 2023 samen met onze partners hebben mogen ontvangen voor het ontwikkelen van de digitale infrastructuur SSHOC-NL.”

Zo, dat is een groot bedrag. Wat is dat voor subsidie?

,,Het is een bedrag vanuit de NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, bedoeld om de CLARIAH Media Suite (een applicatie voor het doen van onderzoek met dataverzamelingen voor het hoger onderwijs) naar een hoger niveau te brengen. We hebben jarenlang hard gewerkt om die subsidie te verkrijgen, dus het is een groot hoogtepunt dat het bedrag nu is toegekend. Het doel is om met dat bedrag een digitale infrastructuur te ontwikkelen, genaamd SSHOC-NL, die het mogelijk maakt om grote hoeveelheden data aan elkaar te koppelen en analyseren, op een ethische manier.”

Hoe zou dat er in de praktijk uit kunnen gaan zien?

,,Één van onze AI engineers die hier aan werkt, liet me laatst zien dat we nu onze collectie al visueel en auditief kunnen doorzoeken. Dus je voert een videofragment in van bijvoorbeeld één van de corona-persconferenties en vervolgens kun je zoeken waar dat fragment nog meer is hergebruikt en in welke context. Dat is wel heel cool. Zo dagen we historici uit om een nieuw soort onderzoeksvragen te stellen.”

Jullie zijn vanuit Onderzoek & Erfgoed penvoerder van verschillende programma’s. Welk hoogtepunt staat je in dat kader bij?

,,We zijn inderdaad penvoerder van verschillende erfgoedprogramma's: onder meer het Netwerk Digitaal Erfgoed en Podiumkunst.net. De gemene deler van al die programma’s is dat we uitzoeken hoe we de potentie van het digitaliseren van erfgoed zo goed mogelijk kunnen verzilveren voor de samenleving – daarin willen wij graag een leidende en verbindende rol vervullen. Qua hoogtepunten noem ik graag het bezoek van staatssecretaris van OCW, Gunay Uslu aan Beeld & Geluid afgelopen oktober, om elkaar bij te praten over wat er gebeurt bij Podiumkunst.net en wat er verder leeft in de sector.”

BENEDMO-conferentie

Je vertelde dat kennisdeling één van jullie kerntaken is. Wat was voor jou het meest bijzondere kennis-evenement dit jaar?

,,Dan moet ik denken aan de conferentie van de International Internet Preservation Consortium (IIPC), die we dit jaar samen met de Koninklijke Bibliotheek organiseerden. Dat was voor mij toch wel hét evenement van het jaar. Het is een unieke, niche-bijeenkomst, van mensen van over de hele wereld die zich bezighouden met hoe je born digital-erfgoed het best kunt conserveren. In zo’n klein vakgebied is internationaal samenwerken essentieel. En dat gebeurde dus bij ons in het gebouw. Ik ben trots dat wij de logische plek zijn om zoiets te organiseren en dat het evenement vervolgens ook vlekkeloos verloopt. Oh, en verder is de BENEDMO-conferentie zeker het vermelden waard.”

Wat is dat, de BENEDMO-conferentie?

,,BENEDMO is een Nederlands-Vlaamse consortium dat strijdt tegen desinformatie en onderdeel is van een groter Europees netwerk op dit gebied. Wij als Beeld & Geluid zijn penvoerder van BENEDMO en dus was het ook logisch hier de conferentie te houden. Het consortium is een bijzondere samenwerking tussen allerlei partners: van fact checkers tot softwarebedrijven, universiteiten en mediapartners. Ik zou zeggen dat het bijeenbrengen van zo’n divers consortium echt bij Beeld & Geluid past.”

VR, Virtual Reality, is een belangrijk thema voor jouw doelgroep. Waarom?

,,Het is één van de thema’s waarvan we al lang zeggen: daar moeten we iets mee – maar waar we dit jaar volwassen in zijn geworden. Zo hebben we nagedacht over welke toepassing van AI in combinatie met XR (Extended Reality) nou echt van nut zou zijn voor onze eindgebruiker. Daarom zijn we nu samen met het CWI, het Centrum voor Wiskunde en Informatica, binnen het project TRANSMIXR, bezig om ons archief toegankelijk te maken in een virtual reality 3D-wereld. In zo’n wereld zou je bijvoorbeeld langs 3D-gescande radio-sets kunnen lopen, om vervolgens die radio’s dan ook echt aan te zetten om zelf een radioprogramma te maken. We zijn daar nu al mee aan het experimenteren en het is de bedoeling dat het resultaat volgend jaar in het museum te zien zal zijn.”

Is er tot slot nog een laatste hoogtepunt uit 2023 dat je zou willen noemen?

,,We hebben één punt nog niet belicht, en dat is dat Beeld & Geluid een belangrijke rol wil spelen als het gaat om inclusie en diversiteit. Wij willen kritisch reflecteren op onze collectie en dat doen we door meer bewustwording te creëren op dit gebied en proactief te zijn. Neem bijvoorbeeld de Inward Outward-conferentie, die in maart 2023 plaatsvond. Verdeeld over twee dagen praatten zo’n negentig internationale makers en onderzoekers over het dekoloniseren van ons archief. Ik vind zelf dat we vaker op die manier naar onze collectie kunnen en moeten kijken.”

Campagne muziekweb

Florence van Duijvendijk (53)
Doelgroepeigenaar Bibliotheken
Werkt bij Beeld en Geluid sinds: 2022

In 2023 was ik het meest trots op: “De landelijke marketingcampagne voor Muziekweb die we in juni 2023 lanceerden. Lang was de nieuwe samenwerking tussen Beeld & Geluid, Muziekweb en de Bibliotheken vooral een kwestie van veel praten en zaken op papier zetten. Dit was een eerste tastbaar resultaat: posters en flyers met frisse aansprekende foto’s, in de huisstijl van de Bibliotheken. Toen ik die posters zag hangen, voelde ik: nu zijn we écht begonnen.”

Florence, kun je allereerst uitleggen wat jouw doelgroep precies doet?

,,Mijn afdeling heeft als doel om samen met de bibliotheken een groter bereik te geven aan de collectie en expertise van Beeld & Geluid. Dat is ontstaan in 2022, toen we met Muziekweb – de grootste muziekbibliotheek van Nederland – zijn gefuseerd. Muziekweb regelt al jarenlang de uitleen van muziek voor bibliotheken, daardoor is er al een connectie met de bieb’s en die willen we graag uitbouwen. Dit jaar hebben we de eerste stappen gezet om die samenwerking vorm te geven.”

Wat was 2023 verder voor jaar voor jouw doelgroep?

,,Een jaar van pionieren. Ik ben hier in 2023 letterlijk in mijn eentje begonnen en mocht vanuit het niets een nieuwe doelgroep opzetten. Het voordeel van zo’n uitgangspositie is dat je snel resultaten kunt boeken. Ik zit hier bijvoorbeeld nu met een team van in totaal vijf personen: ikzelf, een marketeer, twee productmanagers en een assistent-productmanager. Ik ben superblij met het team.”

Muziekweb is in 2022 onderdeel geworden van Beeld & Geluid. Wat is Muziekweb precies voor platform?

,,Het is een enorme, goed gesorteerde muziekcatalogus, die al bestaat sinds 1961. Het is een fysieke collectie en sinds 1995 ook een digitaal platform. Sinds de start zijn er wekelijks 250 nieuwe albums aan de catalogus toegevoegd die in die week op de Nederlandse markt verschenen, voorzien van tips, recensies en luisterfragmenten van 30 seconden. Muziekweb.nl is onafhankelijk, gratis en niet gedreven door reclames of algoritmes, bedoeld om bezoekers te gidsen en informeren over bestaande en nieuwe muziek. Het is eigenlijk een platform als IMDb, maar dan op het gebied van muziek.”

Hoe bijzonder is dat platform?

,,Het is echt uniek. Misschien is de waarde ervan wel goed uit te drukken door de verzoeken die we van mediaprofessionals ontvangen, die aangeven dat ze bij muziekweb.nl muziek en informatie vinden die ze nergens anders kunnen vinden. Muziekweb.nl is een bijzondere en complete catalogus die moet blijven bestaan; dat is ook de opdracht die we van het het ministerie van OCW hebben gekregen. Maar dan wel in een vorm die past bij 2023.”

Want in deze huidige vorm past het niet meer in deze tijd?

,,De muziekwereld is sinds 1961 natuurlijk enorm veranderd. Neem alleen al zo’n uitgangspunt als ‘verschenen op de Nederlandse markt’. Daar kun je nu met Spotify en YouTube niet meer van spreken. Maar wat zijn dán de criteria van wanneer je iets opneemt in de collectie? Wat is de raison d'être van het platform anno 2024? Over dat soort zaken hebben we het afgelopen jaar een strategie bepaald”

Wat zijn nu jullie plannen met Muziekweb?

,,Afgelopen jaar hebben UX-onderzoekers gekeken naar de gebruiksvriendelijkheid van de huidige site en op basis daarvan hebben we al een heel aantal aanpassingen doorgevoerd. We hebben onder meer de look & feel aangepast en video toegevoegd. Maar onze ambities reiken verder dan dat. We willen mensen een 360 graden-ervaring bieden van muziek, met alles wat daar bij kan horen. Op het nieuwe muziekweb.nl kun je eindeloos verdwalen, het prikkelt al je zintuigen en brengt je in contact met andere liefhebbers in een bruisende community. Daarom zijn we nu een heel nieuw platform aan het bouwen waarbinnen we al deze wensen kunnen uitvoeren. Muziekweb.nl 2.0. In 2025 of 2026 moet het nieuwe platform gaan draaien.” 

Hoe is organisatorisch de fusie tussen Muziekweb en Beeld en Geluid verlopen?

,,Daar kwam best een hoop bij kijken: van het integreren van alle servers waar Muziekweb mee werkte, tot de subsidie-aanvraag bij het ministerie van OCW voor deze nieuwe aanwinst. Daarnaast kwamen er met de fusie twintig personeelsleden van Muziekweb onder Beeld & Geluid te vallen. We hebben er veel energie in gestoken om die overgang zo soepel mogelijk te laten verlopen, met maatwerk per persoon. Terugkijkend denk ik dat die integratie heel goed is verlopen. Een mooi voorbeeld daarvan was de bijeenkomst die we afgelopen september organiseerden. Daar kwamen alle mensen bij elkaar die nu op wekelijkse basis bezig zijn met Muziekweb.nl. Dat waren er 43. Dat al die 43 mensen in één ruimte bij elkaar waren, als één club, was voor mij de bevestiging dat Muziekweb binnen Beeld & Geluid nu echt is geland.”

Dan wat betreft de bibliotheken. Is de samenwerking in 2023 zo uitgepakt als je wilde?

,,Begin 2023 hadden we in dat kader een kick-off hier in Hilversum en dat vond ik eerlijk gezegd best spannend. Want wij hadden als Beeld & Geluid wel bedacht dat we meer met de bibliotheken wilden samenwerken, maar zaten de bibliotheken daar zelf wel op te wachten? Dat bleek gelukkig absoluut het geval. Het was een ontzettend positieve dag, met een hoop enthousiasme en nieuwsgierigheid, waarin we hebben onderzocht welke producten en diensten we gezamenlijk aan zouden kunnen bieden. Dat is het startpunt geweest van wat wij nu Bieb & Beeld en Geluid noemen. Een projectnaam waar je nieuwsbrieven aan kunt hangen, producten en diensten aanbieden, events organiseren, etcetera.”

Zijn er ook al concrete projecten uit voortgekomen?

,,Jazeker. Een mooie om te noemen is het project Muziek in de buurt, waar we in 2024 met een pilot mee van start zullen gaan. Daarin maken we een kleine expositie over muziek uit de regio die in lokale bibliotheken te zien zal zijn. Wij leveren daarvoor een toffe exhibit: een soort jukebox waar je kunt luisteren, kijken en leren over die muziek en kunt dansen op een interactieve dansvloer. Daaromheen gaat de bieb zelf dan programmering verzinnen. Hiermee creëren we een waardevolle samenwerking. Een ander concreet resultaat is dat Beeld & Geluid archiefmateriaal gaat aanleveren voor de taalcafé’s die de bibliotheken organiseren. Het stimuleren van participatie in de informatiesamenleving is een doel dat zowel wij, als de bibliotheken hebben. Daar kunnen we samen echt verder mee komen.”

Welke les uit 2023 wil je meenemen naar 2024?

,,Het is intern en extern gelukt om mensen mee te krijgen in de nieuwe weg voor Muziekweb.nl en in de samenwerking met de bibliotheken. We doen veel samen met de partners van het landelijk Bibliotheeknetwerk, maar we hebben nog weinig samenwerkingspartners op het gebied van muziek. Daar ligt een uitdaging voor 2024. Maar voor nu ben ik blij en trots dat de doelgroep er staat en een solide plek binnen Beeld & Geluid heeft gekregen.”

Muziekcollectie

Workshop analoge film bij REMIX Fest 2023. Foto Jelmer de Haas

Arnoud Goos (37)
Doelgroepeigenaar Mediaprofessionals en Archiefdienstverlening
Werkt bij Beeld & Geluid sinds: 2012

In 2023 was ik het meest trots: ,,Tijdens het IDFA, het documentairefestival in Amsterdam. Ik zat in de bioscoopzaal voor de première van de film Moeder Suriname waarin filmmaker Tessa Leuwsha met onder andere ons archiefmateriaal een prachtige nieuwe film heeft gemaakt over Suriname. Toen ik daar zat, in een volle zaal geboeide kijkers, dacht ik: dit is waar Beeld & Geluid voor bedoeld is.”

Kun je allereerst kort vertellen wat jouw afdeling doet?

,,Jazeker. Wij zijn er voor de mediaprofessionals die gebruik willen maken van ons archief. Dat kan een redacteur van een talkshow zijn die een kort fragment van een Journaal van vorige week wil gebruiken. Maar ook een documentairemaker die zoekt naar archiefbeeld van Amsterdam uit de jaren tachtig. Wij zorgen goed voor dat materiaal en proberen daarnaast het gebruik van het archief actief te stimuleren. Daarnaast valt ‘archiefdienstverlening’ ook onder mijn doelgroep. Dat betekent dat wij de archieven van andere partijen beheren en beschikbaarstellen, bijvoorbeeld van een regionale omroep, een museum of een festival.”

Hoe is dat het afgelopen jaar gelukt?

,,Heel goed, kan ik wel zeggen. We hebben een recordjaar gehad in de archiefdienstverlening-omzet, in het archiefgebruik en ook in de fragmentverkoop: voor ruim € 1,6 miljoen (zie pagina 45 van dit jaarverslag) hebben we aan fragmenten verkocht. Geld dat overigens niet naar ons gaat, maar naar de rechtenhouders van het materiaal. De stijgende verkoop is een trend die we nu al een paar jaar zien: mediamakers, ook grote streamers als Netflix bijvoorbeeld, weten ons steeds beter te vinden en zien de waarde van het materiaal in om er voor te betalen. Dat is mooi nieuws natuurlijk.”

Wat vond je een hoogtepunt van het afgelopen jaar?

,,Ik moet meteen denken aan het IDFA: het documentairefestival in Amsterdam waar we heel actief en zichtbaar waren. Onder meer door twee mooie archieffilms die dit jaar zijn verschenen: Moeder Suriname en Indië Verloren – Selling a Colonial War. Deze films bestaan vrijwel volledig uit archiefbeelden; dat is sowieso best bijzonder, dat gebeurt niet ieder jaar. Het knappe vind ik dat de makers met oud materiaal toch een heel nieuw verhaal met een ander perspectief weten te vertellen.”

Heb je daar een voorbeeld van?

,,Nederlanders zijn van oudsher vaak opgevoed met de figuurlijk gekleurde Polygoon-journaal-blik op Suriname: over de noeste arbeid die daar werd geleverd. Tessa Leuwsha en Pieter van Huystee weten in Moeder Suriname met onze archiefbeelden toch een heel andere geschiedenis van de Surinamers te vertellen en daarmee een ander perspectief te belichten. Dat dit soort beelden bewaard blijven en we het gebruik daarvan faciliteren, dat is wat mij betreft waarom we dit werk doen.”

Wat sprong er nog meer uit voor je in 2024?

,,Dan zou ik willen noemen dat we grote stappen hebben gezet in de verbreding van ons archief. Iedereen kent ons van Swiebertje en de Fabeltjeskrant, maar minder mensen weten dat we ook podcasts, online video’s, websites en games archiveren. (zie pagina 46). Dit jaar hebben we daarin weer wat slagen gemaakt.”

Op welke manier?

Dat is vooral een technisch verhaal. Kijk, lineaire televisie stroomt hier al jarenlang gewoon automatisch het archief binnen. Maar voor bijvoorbeeld een online BOOS-aflevering van Tim Hofman, de video’s van NOS Stories of een podcast van de Communicado’s bestaat die infrastructuur nog niet. Daar moet je met al die losse partijen afspraken maken over rechten, de metadata, etcetera. Daar hebben we veel tijd in geïnvesteerd en met resultaat: dit jaar hebben we bijvoorbeeld meer dan 50.000 podcast-afleveringen aan ons archief toegevoegd.”

Er was dit jaar toch ook een bijzondere dag rond games?

,,Ja, de Davilex Games Dag! Dat was een groot succes. Davilex was ooit een grote Nederlandse game-producent van spellen als A2-racer en RedCat. Wij organiseerden hier in november een soort reünie voor alle fans en mensen die daar in de jaren negentig hebben gewerkt. We hadden voor die dag een mooi programma gemaakt met interviews en ook een game jam, waarbij makers nieuwe games creëerden geïnspireerd door Davilex games. Dat was een mooie manier om te laten zien dat wij óók het archief zijn voor dit soort Nederlands erfgoed.”

Jullie proberen ook het archiefgebruik onder studenten te stimuleren. Hoe deden jullie dat afgelopen jaar?

,,Een jaarlijks terugkerend evenement is het Remix Fest en ook dit jaar kwamen daar ruim tweehonderd studenten op af van kunst- en filmacademies. Tijdens dat festival laten we zien wat voor mogelijkheden ons archief allemaal biedt. Op creatief gebied maar ook op praktisch – hoe zoek je bijvoorbeeld door het archief en hoe regel je dat met de licenties? Daarnaast geven we het hele jaar door archiefcolleges door het hele land. Ik vind het belangrijk dat ook een nieuwe generatie makers weet wat voor enorme bak aan archiefmateriaal hier op ze ligt te wachten voor hergebruik. Niet alleen in audio- of videofragmenten, maar ook in de fysieke collectie. Daar is de analoge muziekstudio denk ik een goed voorbeeld van.”

Een jaarlijks terugkerend evenement is het Remix Fest

Wat is dat precies voor studio?

,,Het was onze ambitie om ook onderbelichte delen van onze collectie zichtbaar te maken. Eén voorbeeld daarvan was de collectie oude muziekopname-apparatuur: bandrecorders, versterkers, geluidsmixtafels - dat soort dingen. Met die apparatuur hebben we hier in Hilversum afgelopen jaar een geluidsstudio ingericht waar muzikanten gebruik van kunnen maken die op zoek zijn naar die specifieke ouderwetse sound uit vroegere tijden. In november was de soft launch en de studio was meteen al volgeboekt. Hergebruik van deze fysieke delen van onze collectie zijn volgens mij een heel mooi voorbeeld van ‘erfgoed levend houden’, de tweede cirkel van ons meerjarenbeleidsplan”

Wat zou je nog willen noemen als een laatste hoogtepunt?

,,Nou, wat ook wel het noemen waard is, is dat we in 2023 een flinke collectie van regionale omroep NH Media hebben toegevoegd aan het archief. We hebben bijna 9.000 uur aan videobanden gedigitaliseerd. De collectie is via de portals van Beeld & Geluid te vinden en aan te vragen. Dat is ook een hoogtepunt omdat het een voorloper is van grotere plannen met de regionale publieke omroepen. Samen met de Regionale Publieke Omroepen (RPO), Omroep West en RTV Oost hebben we succesvolle proof of concept afgerond waarbij we hebben aangetoond dat programma’s van de regionale omroepen direct na uitzending kunnen instromen in het archief, gelijk aan de landelijke omroepen. De komende jaren willen we die samenwerking verder uitbouwen zodat dit unieke regionale materiaal duurzaam wordt bewaard én veel beter toegankelijk is voor hergebruik.”

Hoeder van het Nederlandse media-erfgoed

Dagelijks stroomt nieuwe content digitaal ons archief in. Door dit duurzaam te bewaren en beschikbaar te stellen, samen met de content die zich al in ons archief bevindt, geven we vorm aan onze ambitie hoeder van het Nederlandse media-erfgoed te zijn.

In 2023 is 6.965 uur aan tv-uitzendingen ingestroomd: dat is 100 procent van het uitgezonden Nederlandse publieke omroepmateriaal. Sinds begin 2014 worden de radiozenders NPO Radio 1 t/m 6 (vanaf 2016 NPO Radio 1 t/m 5 en FunX) integraal, dus 24 uur per dag, opgenomen. Voor 2023 betekende dit 54.160 uur aan ingestroomd radiomateriaal.

Om een zo breed mogelijk beeld te schetsen van het media‌landschap en om de ontwikkelingen binnen deze media vast te leggen, nemen we ook commerciële radio- en televisieprogramma’s op in de collectie. Per slot van rekening is het Nederlandse media-erfgoed groter dan alleen de publieke omroep. Jaarlijks selecteren we circa 500 uur van de televisiezenders RTL4, 5 en 7, SBS 6, NET5 en Veronica. Hierbij richten we ons op de Nederlandse producties. We nemen van elke reeks minimaal één aflevering op en letten bij het selecteren vooral op de opbouw van een reeks, bijzondere gasten en onderwerpen, spraakmakende uitzendingen en kijkcijfers. Bovendien nemen we maandelijks een aantal nieuws, show- en entertainment‌programma’s op. In 2023 selecteerden we 519 uur aan commerciële televisieprogramma’s.

Ook selecteren we jaarlijks enkele honderden uren van radiozenders BNR Nieuwsradio, Veronica, Radio 538, SLAM!, 100%NL en Qmusic. Ook hierbij concentreren we ons op nieuwe titels en bijzondere uitzendingen. In 2023 selecteerden we 832 uur aan commerciële radioprogramma’s. Vanzelfsprekend is er in 2023 bij het selectiebeleid rekening gehouden met gebeurtenissen die veel impact op ons dagelijks leven hebben, zoals de oorlog tussen Israël en Hamas, de klimaatprotesten en de val van het kabinet Rutte IV met als gevolg de nieuwe verkiezingen.

Licentie-afdracht

Het bedrag dat Beeld & Geluid in 2023 afdroeg aan de publieke omroepen voor verleende licenties op hun materiaal was het hoogste ooit. De vraag naar uitgebreide (en duurdere) licentievoorwaarden zoals all media (materiaal mag gepubliceerd worden in alle soorten media) is sterk gestegen. Ook worden er langere licentieperiodes aangevraagd. Beide ontwikkelingen zijn voor een groot deel te danken aan commerciële streamers die steeds meer archief verwerken in hun producties en dit voor lange tijd beschikbaar willen houden op hun platform. Ook zien we dat steeds meer archiefmateriaal wordt gebruikt in educatief lesmateriaal. In de collectie wordt steeds meer non-lineaire programmering van de publieke omroepen opgenomen, zoals online video’s of podcasts. Nieuwe content die weer meer mogelijkheden biedt voor hergebruik.

De hierna genoemde inkomsten komen ten goede aan de publieke omroepen, die op hun beurt weer afdragen aan rechthebbenden met wie zij samenwerken.

Afrdacht seizoenspatroon

Afdracht publieke omroepen

Aantal downloads per jaar

Polygoon Journaal toegevoegd aan Nederlands Memory of the World Register van UNESCO

Meer dan televisie

Een bijzonder TikTok-kanaal dat wij in 2023 hebben kunnen toevoegen aan de selectielijst is dat van Sherell Erberveld, beter bekend als Sherell Martini. Met 4.8 miljoen volgers is dit het grootste TikTok kanaal waar Beeld & Geluid in 2023 een overeenkomst mee heeft gesloten. In haar TikTok video’s haalt Sherell graag grappen uit met haar familie, experimenteert ze met schoonheidsproducten en gaat ze verschillende uitdagingen aan, waarbij ze de kijkers een blik achter de schermen geeft.

Vanuit onze opdracht tot verzamelen, preserveren, ontsluiten en duurzaam bewaren van audiovisueel materiaal dat uit een (cultuur)historisch oogpunt van nationaal belang wordt geacht, richten we ons naast de toevoegingen van archiefmateriaal vanuit onze mediawettelijke taak, ook op het archiveren van relatief nieuw media-erfgoed, zoals online media, webvideo’s, podcasts, games en websites. Ook nemen we schenkingen aan van professionele partijen en particulieren.

Webvideo

In 2023 zijn er in totaal 3.845 video’s geselecteerd om aan de collectie toe te voegen. De meeste video’s komen van YouTube, maar er is een flinke toename in het aantal geselecteerde video’s van TikTok en Instagram, respectievelijk 507 en 143 video’s. 

Met meer webvideo’s afkomstig van dit soort sociale mediaplatformen is Beeld & Geluid in staat om in het kader van haar nationale opdracht een zo getrouw mogelijk tijdsbeeld van het media-erfgoed neer te zetten. Zo wordt overwogen bijvoorbeeld ook video’s van streamingplatformen toe te voegen aan onze collectie.

Podcasts

In 2023 zijn we doorgegaan met het benaderen van podcastmakers en hebben we licentieovereenkomsten gesloten voor maar liefst 114 nieuwe podcasts. Hieronder bevinden zich titels van o.a. BNR, het FD, de Volkskrant en Comedytrain, maar ook podcasts van kleinere spelers, bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs (Geschiedenis geven en School en Veiligheid), Media (Video Take en Wij kijken alles), Games (Side Quest en Bonus level) en diversiteit (Pride Praat en ok Wow). Samen met de award-winnende podcasts als Moordcast, Napleiten, De vrouw met duizend gezichten en Koffer 23 is nu ook onze podcastcollectie veel diverser geworden.

Een kleine greep uit de podcasts die we in 2023 zijn gaan archiveren.

Game archivering

In 2023 is een significante vooruitgang geboekt in de uitbreiding van onze gamecollectie, met de acquisitie van zes games die een plaats hebben in de Nederlandse Game Canon. Deze gamescanon bevat een selectie van games die Beeld & Geluid de komende jaren wil gaan opnemen in haar archief en speelbaar wil houden voor toekomstige generaties. Maar liefst 150 andere games zijn toegevoegd aan de collectie die, hoewel ze niet tot de canon behoren, een waardevolle aanvulling zijn op het archief.

Dankzij nieuwe ontwikkelingen op het gebied van emulatie (nabootsen) van games zijn er achttien games weer speelbaar gemaakt, waardoor deze belangrijke stukken van de gamegeschiedenis opnieuw toegankelijk zijn.

In samenwerking met game-ontwikkelaar Davilex en het Home Computer Museum is er een speciale dag georganiseerd voor alle Davilex-fans en mensen die daar in de jaren negentig hebben gewerkt.

Website archivering

In 2023 hebben we 25 nieuwe websites aan de collectie kunnen toevoegen.

Met de succesvolle implementatie van de nieuwe archiveringstool, ontstond de mogelijkheid om de criteria voor het selecteren van websites voor archivering te verfijnen. De collectie is momenteel georganiseerd rond belangrijke thema's, waaronder Pers & Journalistiek, Mediahistorie en  Erfgoed. Toch ontbreekt daarin een afspiegeling van het internet als communicatiekanaal (medium). Daarom zal de selectie in 2023 - 2024 worden uitgebreid met de winnaars van Website van het Jaar. Deze verkiezing identificeert en beloont de beste en populairste websites, verdeeld over verschillende categorieën die een afspiegeling vormen van het internetlandschap, op basis van publieksstemmen en kwaliteitsbeoordelingen.

In 2023 hebben we de belangrijke mijlpaal bereikt waarbij de websitecollectie van Beeld & Geluid beschikbaar is gemaakt via een speciale portal voor het publiek. Door deze portal kunnen gearchiveerde websites nu ingezet worden voor onderzoeksdoeleinden en consultatie.

Groei aantal gearchiveerde websites Beeld & Geluid

Acquisities

Elk jaar komen er diverse bijzondere schenkingen binnen van particulieren en professionele partijen. In 2023 hebben we 157 schenkingen aangenomen, variërend van audio- en videomateriaal tot bijzondere papier- en objectencollecties.

Qua amateurfilm springt de collectie van de bekende amateurfilmer Frans Frank (1927-2019) eruit, lid van de filmclub De Smalle Band. Het bijzondere is dat naast de circa 60 geschonken amateur(speel)films uit de jaren ‘50 t/m ‘90 van  de vorige eeuw de aanbieding ook papieren documentatie, scenario's, onderscheidingen, een fotoboek van het maakproces van de film Een happy end en de gebruikte apparatuur bevat.

Qua VIP-acquisities springen de collecties van de kijkcijferkanonnen Ralph Inbar en Henny Huisman eruit. Van beiden zijn hun tv-prijzen in bruikleen gegeven aan Beeld & Geluid: de Gouden Roos voor het programma TV-Masqué (Ralph Inbar) en een tweetal Televizier-ringen en drie TROS TV-sterren (Henny Huisman).

Verder bevat de collectie-Inbar veel attributen van zijn succesprogramma Banana Split. Henny Huisman heeft een grote hoeveelheid kleren en attributen van onder andere de (Mini) Playbackshow en de Soundmixshow aan Beeld & Geluid overgedragen. Een gedeelte van deze aanbieding is te bezoeken in ons demonstratiedepot.

Eén van de meest in het oog springende nieuwe objecten is het bekende hoedje van de dove boef B2 (“Wat zeggie?”) uit de kinderserie ‘Bassie & Adriaan’ (gedragen door de in december 2022 overleden acteur Joop Dikmans).

4K Digitalisering

In 2023 werkten we aan een aantal grote documentaireprojecten. Voor de documentaire Moeder Suriname is er materiaal op 4K gescand en is de documentaire op het filmfestival IDFA in première gegaan. De projecten Nasjomme en Pax Neerlandica zijn allebei meerjarenprojecten waarbij grote aantallen titels op 2K of 4K worden ingescand. Voor de prijswinnende documentaire Selling a Colonial War is veel research gedaan naar het beschikbare materiaal in ons archief.

Naast de bovenstaande projecten waar veel 16 en 35 mm film voor wordt verwerkt zijn er ook samenwerkingen gestart waar veel videobanden gedigitaliseerd moeten worden. In 2023 is een start gemaakt met het digitaliseren en research naar materiaal over Theo van Gogh voor een lange documentaire over de filmmaker.

Fast Forward

Binnen het versneld digitaliseren project Fast Forward wordt (een deel) van de 16mm-filmcollectie op zichtkopie kwaliteit gedigitaliseerd, waarmee het materiaal zichtbaar wordt voor alle vormen van hergebruik en vervolgens op verzoek op hogere resolutie kan worden gescand. In 2023 zijn bijna 4000 16mm-films op deze manier gedigitaliseerd. Het gaat om ruim 400 uur aan materiaal.

TV-sterren Henny Huisman

Julia Vytopil (43)
Plaatsvervangend directeur en cluster-
manager van zes operationele afdelingen
Werkt bij Beeld en Geluid sinds: 2009

In 2023 was ik het meest trots op: ,,Het Out of Commerce AV-Convenant dat we in oktober namens de audiovisuele erfgoed- sector hebben afgesloten met o.a. de NPO en collectieve beheersorganisatie StopNL. Door dat convenant mogen erfgoedinstellingen, waaronder wij, audiovisueel materiaal dat ouder is dan 25 jaar online zetten, zonder risico op financiële claims. Een mijlpaal die bijdraagt aan het doel uit ons meerjarenplan om 60 procent van de collectie vrij toegankelijk online te zetten.”

Julia, je bent plaatsvervangend directeur en clustermanager. Wat houdt dat precies in?

,,Als plaatsvervangend directeur vorm ik samen met Eppo van Nispen tot Sevenaer en Harm Post de directie van Beeld & Geluid. Ik stuur de managers aan van zes operationele afdelingen, dat zijn: Verhalen, Verkennen, Vereeuwigen, Victorie, Vesting en Verwennen. Op die afdelingen werken rond de driehonderd mensen en ze vormen bij elkaar het motorblok van onze organisatie doordat ze verantwoordelijk zijn voor onder meer archivering, ICT, het gebouw en het contact met klanten en bezoekers. Daarnaast ben ik verantwoordelijk voor vier grote dossiers: De Schatkamer, het nieuwe collectiegebouw, onze samenwerking met het Caribisch gebied, en de portefeuille Diversiteit, Inclusie en Gelijkwaardigheid (DIG).”

Wat was 2023 voor jaar voor jou?

,,Het was vooral een jaar van openen, zou ik zeggen. Natuurlijk gingen we met het museum open, maar we zijn ook gestart met De Schatkamer. Dat is een project waarin we de collectie online open gaan stellen voor een groot publiek. (zie meer informatie over De Schatkamer op pagina 55 [1] ) Bovendien zijn we door onze inzet op DIG als organisatie inclusiever, diverser en dus opener geworden. Na de coronatijd was dit kortom een jaar waarin we zowel onze collectie, als onze organisatie, als ons gebouw hebben opengesteld voor en mét het publiek.”

Wat bedoel je daar precies mee: met het publiek?

,,Nou, we werken nu vijf jaar met de doelgroepen-structuur binnen Beeld & Geluid. De doelgroep-eigenaren hebben daardoor steeds meer kennis over wat er nodig is om hun doelgroep te kunnen bedienen. Een van de aspecten daarvan is om nieuwe activiteiten of producten mét je doelgroep te ontwikkelen, zodat het echt aansluit op de bestaande behoeften. Dat is onderdeel geweest van een bredere ontwikkeling die Beeld & Geluid heeft doorgemaakt. Tien jaar geleden waren wij met het archief nog vooral gericht op digitalisering en innovatie voor mediaprofessionals die al met ons werkten. Nu brengen we het archief tot leven samen met allerlei bredere doelgroepen, zoals docenten, makers en kunstenaars. Daar ben ik wel trots op.”

Over het aansturen van de zes operationele afdelingen: wat was daarin de grootste uitdaging in 2023?

,,De bezetting op sommige afdelingen was een aandachtspunt. We hadden soms moeite om vacatures vervuld te krijgen vanwege de krappe arbeidsmarkt. Daarbij is er altijd een spanningsveld tussen de doelgroepen en het operationele cluster: hoe en waar zetten we onze mensen in? Dat is een kwestie van veel en vaak afstemmen en prioriteren, waarbij altijd weer onverwachte projecten om de hoek komen. Dat is uitdagend, maar ik ben er trots op dat de afdelingen toch telkens de veerkracht hebben getoond om het allemaal voor elkaar te krijgen. We hebben dit jaar als management de samenwerking tussen de operationele afdelingen en de doelgroepen verbeterd door teams anders in te richten en coördinatoren aan te stellen. Daardoor is er meer lucht gekomen in de afdelingen. Dat is voor iedereen fijn.”

Je vertelde dat de werkgroep Diversiteit, Inclusie en Gelijkwaardigheid (DIG) onder jouw verantwoordelijkheid valt. Wat hebben jullie op dat vlak gedaan in 2023?

,,Begin 2023 is het actie- en beleidsplan DIG opgeleverd. Daarin heeft de DIG-werkgroep samen met de organisatie gewerkt aan het formuleren van acties en beleidsstappen op de vier P’s en twee C’s: Personeel, Publiek, Programma, Partners, Collectie en Communicatie. Dat plan is gepubliceerd op onze website, evenals een statement over hoe wij aankijken tegen diversiteit en inclusie. Daarnaast hebben we ook allerlei kleine acties ondernomen op dit vlak, zoals het aanpassen van de wervingsteksten voor nieuw personeel. Ook hebben we in 2023 als één van de eerste musea een mission statement afgeleverd in het programma Musea Bekennen Kleur. Dat is een landelijke beweging met meer dan veertig aangesloten musea en erfgoedinstellingen die er naar streeft om diversiteit en inclusie duurzaam te verankeren in het DNA van de erfgoedsector.”

En hoe is de werkgroep actief binnen de eigen organisatie?

,,We zijn met een extern begeleider aan de slag gegaan om te werken aan het gezamenlijk eigenaarschap van het onderwerp diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid. We merkten namelijk dat het actieplan best bottom-up was ontwikkeld en daardoor nog niet altijd afgestemd was met het management of met projecteigenaren. Terwijl dat essentieel is. Ware inclusie vraagt om een cultuur waarbij je met z’n allen moet zeggen: dit vinden wij belangrijk. Wat dat betreft was 2023 een jaar van bewustwording.”

Tot slot: wat voor stappen heeft Beeld & Geluid op het vlak van duurzaamheid gezet het afgelopen jaar?

,,Laat ik eerst vooruit kijken, want voor 2024 staat op de planning om een groter duurzaamheidsplan op te leveren. Daarbij kijken we verder dan alleen het verduurzamen van het gebouw, maar naar het hele plaatje van een gezonder klimaat voor mens en milieu. Dat valt onder de nieuwe Europese wetgeving op dit gebied: de Corporate Social Responsbility Directive. Voor 2023 hebben we vooral aan kleine(re) zaken gewerkt zoals het verminderen van het aantal printers. Zo hebben we een stap gezet in de transitie naar papierloos werken. En zoals elk jaar hebben we de klimaatinstallaties verder verduurzaamd, dit keer aan de kantoorkant van ons pand. Ook hebben we de fietsenstalling groter gemaakt waardoor de rookruimte kleiner is geworden. Maar de eerlijkheid gebiedt me ook te zeggen dat we een Mediamuseum hebben geopend dat prachtig is, maar ook letterlijk veel energie vraagt. Dus we gaan volgend jaar de balans opmaken en kijken waar we nog winst kunnen behalen.”

Een kijkje in de schatkamer met Jaques